Czym są rekolekcje liturgiczne?
Są czasem modlitwy i formacji, w którym prowadzi nas liturgia, dlatego to celebracja Liturgii Godzin i Eucharystii wyznaczają program dnia. Chcemy doświadczać i rozsmakować się w pięknej i starannie przygotowanej liturgii. Ale chcemy także poznać prawdę, dlatego w czasie rekolekcji specjaliści z różnych dziedzin teologicznych wprowadzają nas w głębie liturgii. Tak więc jest to czas mistagogii, w której łączy się harmonijne wiedza z doświadczeniem wtajemniczania w tajemnice wiary przeżywane w liturgii.
Dlaczego?
Chrześcijaństwo to spotkanie z Chrystusem, które przemienia życie. Jest to sedno życia wiary! Liturgia nie jest tylko powinnością, nie jest tylko schematem rytów, słów i śpiewów, ale przede wszystkim w najgłębszej istocie jest spotkaniem z Chrystusem. Dlatego pod opieką dobrych przewodników, którymi będą prelegenci wraz z kaznodzieją, mają one pomóc w odkrywaniu głębi boskiego dialogu.
Rekolekcje liturgiczne "Mysterium fidei" 2023
Hasłem i tematem tegorocznej edycji jest „Niezwykła wymiana darów”, która dokonuje się w liturgii i dotyczy różnych wymiarów życia chrześcijanina i Kościoła. Kluczami, którymi będziemy się posługiwać próbując zrozumieć to zagadnienie, są: Kościół, posługi, Biblia, przygotowanie darów i rodzina. Ten temat to kontynuacja zeszłorocznego wątku dialogu Boga z człowiekiem. Tym razem chcemy zachwycić się tym, że Bóg — człowiekiem, a człowiek — Bogiem. Podwójnie nieoczekiwana, przedziwna wymiana, której chyba nie śmiałby wyśnić sobie człowiek, a którą zrealizował Bóg. Dzisiaj to admirabile commercium, o którym explicite śpiewa od wieków liturgia Bożego Narodzenia, jest wewnętrzną logiką całej modlitwy Kościoła, a zwłaszcza Eucharystii. Przyjrzymy się temu, jak człowiek przynosząc do ołtarza to, co składa się na jego życie, otrzymuje dar udziału w życiu Boga i jak dopiero w Nim naprawdę odkrywa siebie.
Główne tematy rekolekcji w 2023 roku
Kościół
Chcemy odkrywać Kościół jako wspólnotę „otwartą na każdy byt, ale przemieniającą wszystko co naturalne w nadprzyrodzone”, jak określił to Romano Gaurdini w „Liturgia i formacja liturgiczna”. Kościół nie jest zatem izolujący, ale charakteryzuje się dynamiką wymiany, na wzór istniejącej w Trójcy Świętej perychorezy. Fundamentem tej wymiany w Kościele jest relacja między naturą i łaską, która owocuje w duchowości (uświęcanie świata), w służbie wspólnocie (charyzmaty), aż po włączenie codzienności w liturgię. Postawimy sobie pytanie: co to znaczy wierzyć w Kościół? I już w tej perspektywie dostrzegamy, że to oznacza nie tylko akceptować jego historyczne istnienie jako instytucji, ale to widzieć Kościół jako wspólnotę przemieniającą. Okazuje się, że cudowna wymiana (admirabile commercium) to zasada życia i misji Kościoła w świecie. Z tej mentalności wynika obecne w naszym świecie „poświęcenie” i „błogosławieństwo” miejsc, osób i sytuacji życiowych, które nie zawsze właściwie rozróżniamy.
Posługi
Ostatnie dokumenty papieża Franciszka, które dotyczył posług w Kościele otworzył burzliwą dyskusję nad ich koniecznością i sensownością. Dlatego przyjrzymy się posługom, którymi są posługa katechisty, lektora i akolity, w podwójnej perspektywie: historycznej i egzystencjalnej. Były one obecne w Kościele od pierwszych wieków, a z czasem przybrały formę „niższych święceń” i tak funkcjonowały aż do Soboru Watykańskiego II. Wtedy to poddane je uporządkowaniu oraz przekształceniu, aż po zmiany współczesne, w który papież Franciszek do niektórych posług dopuścił kobiety. Właściwa historyczna perspektywa pozwoli nam na odkrycie gdzie i dlaczego rodzi się w Kościele potrzeba teologicznej i liturgicznej odpowiedzi na pojawiające się pytania w tej materii. A nade wszystko odpowiedzi na kwestię czy posługi są zadaniem czy powołaniem, które stawia przed wybranymi członkami Kościoła Bóg. Dostrzegamy, że Bóg zaprasza człowieka do zaangażowania się w niezwykłą wymianę darów całym swoim życiem.
Biblia
Pismo Święte jest duszą teologii, a liturgia dynamicznym spotkaniem z Bogiem, który otwiera przed człowiekiem swoje serce. Pośród wszystkich powiązań Biblii z liturgią, chcemy skupić uwagę na Apokalipsie św. Jana, która jest pełna symboli. W otoczeniu wielu pięknych literackich odniesień ostatniej księgi Nowego Testamentu pojawiają się obrazy kobiet, które stanowią ważny element janowego głoszenia. Ale w jaki sposób może to poszerzać i pogłębiać nasze rozumienie liturgii? Wynika to już z faktu, że Apokalipsę św. Jana można uważać za opis liturgii, w której kobiety Jan umieszcza na przeciwległych krańcach kontinuum relacji do Boga, skutkiem czego pojawiają się obrazy: Oblubienicy Baranka, Niewiasty obleczonej w Słońce, Jezebel czy Wielkiej Nierządnicy. Taki opis sugeruje, że to, co kobiece można poddać analizie w kluczu pewnej wymiany darów między Bogiem a człowiekiem, która zachodzi podczas sprawowania kultu.
Przygotowanie darów
Jednym z najbardziej emblematycznych przykładów niezwykłej wymiany w liturgii jest przygotowanie darów na początku liturgii eucharystycznej. Człowiek przynosi do ołtarza to, co jest owocem ziemi i jego pracy, aby oddać to Bogu na miłą Jemu ofiarę. Jest to możliwe, dlatego że Bóg stał się człowiekiem i w ten sposób włączył w odwieczny dialog Trójcy Świętej to, co ludzkie, a zatem także to, co związane z cielesnością. Każdy czyn w życiu Chrystusa był na chwałę Ojca, ale był także nośnikiem zbawienia dla ludzkości. Wcielenie Chrystusa w niezwykły sposób uwidoczniło godność ludzkiej natury w zamyślę Boga. W tej perspektywie chcemy przyglądać się czynności procesji z darami, modlitwom towarzyszącym obrzędom składania na ołtarzu darów ziemi i pracy ludzkiej, które Chrystus przyjmuje i czyni z nich najwspanialszą ofiarę dla swojego Ojca. Dla odkrycia głębi tych czynności przyjrzymy się historii, teologii, tekstom liturgicznym oraz życiowej sytuacji wspólnoty zgromadzonej na liturgii.
Rodzina
Liturgia jest boskim dialogiem, w który została włączona ludzkość z wszystkimi cechami charakterystycznymi dla natury ludzkiej. Bóg zaprasza człowieka do spotkania z Nim i posługuje się w tym drogą znaków cielesnych. A to, co najbliższe każdemu człowiekowi to rodzina, w której się rodzi i żyje. Rodzina jest naturalnym środowiskiem życia każdego człowieka, a liturgia ma to do siebie, że rozlewa się na wszystkie wymiary życia ludzkiego, a więc także na życie rodzinne. Chcemy więc przyglądać się relacji rodziny i liturgii, która jest fundamentalna dla wiary i życia wiecznego każdego człowieka. To przez rodzinę otrzymujemy dar wiary i życia wiecznego, gdy rodzice przynoszą do chrztu swoje dziecko. Mamy jednak świadomość, że wiele osób, które jako rodzice i chrzestni obiecują, że będę podtrzymywać w życiu dziecka światło wiary, nie dotrzymuje danego słowa. W czasie panelu dyskusyjnego chcemy pytać o to dlaczego mamy dzisiaj z tym problem i jak wychowywać do liturgii i uczestnictwa w niej.
Niezbędne informacje
Rekolekcje odbędą się w dniach od 12 do 14 maja (piątek, sobota i niedziela) w Centrum Dialogu i Wyższym Seminarium Duchownym w Toruniu (Plac Frelichowskiego 1). Koszt uczestnictwa w rekolekcjach uzależniony jest od wybranego pakietu spośród dwóch możliwych: 250 zł (wliczone jest wyżywienie) lub 150 zł (bez wyżywienia). Planowana godzina rozpoczęcia rekolekcji w piątek to 17.00 (od 16.00 otwarta będzie rejestracja uczestników w Centrum Dialogu), a zakończenie w niedzielę obiadem o godz. 13.00.
Organizatorami są Wydział Teologiczny UMK w Toruniu oraz Fundacja Pro Futuro Theologiae.
dyskusja: Liturgia a rodzina: mistagogia w rodzinie
Urodził się 3 stycznia 1969 roku w Świeciu na Wisłą. Po maturze w 1988 roku wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie. Z rąk bpa Jana Bernarda Szlagi dnia 20 czerwca 1993 roku otrzymał święcenia diakonatu, a 29 maja 1994 przyjął święcenia kapłańskie. W latach 1998-2002 studiował teologię pastoralną na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, na którym następnie pracował naukowo i w 2010 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego. Dnia 21 kwietnia 2012 roku został konsekrowany na biskupa i w latach 2012-2017 pełnił funkcję biskupa pomocniczego diecezji pelplińskiej. Od 8 grudnia 2017 roku jest biskupem diecezji toruńskiej, a także wielkim kanclerzem Wydziału Teologicznego UMK w Toruniu. W ramach Konferencji Episkopatu Polski pełni funkcję przewodniczącego Zespołu Biskupów ds. Duszpasterskiej Troski o Radio Maryja i Rady ds. Rodziny, a od 2022 roku jest członkiem Rady Stałej.
kaznodzieja i katecheza mistagogiczna: Liturgia jako niezwykła wymiana darów
Urodził się 29 marca 1982 roku w Przemyślu. W 2007 roku obronił pracę magisterską z patrologii na Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Przez dwa lata pracował jako duszpasterz w Jarosławiu, a później w latach 2009-2019 w Stanach Zjednoczonych w zespole duszpasterzy Columbia University w Nowym Jorku. W 2016 roku podczas Światowych Dni Młodzieży w Krakowie pełnił funkcję drugiego dyrygenta w Mercy Center. Od 2019 roku pełni funkcję prezesa Fundacji Dominikański Ośrodek Liturgiczny w Krakowie. W 2019 roku został wybrany na przeora Klasztoru św. Wojciecha we Wrocławiu, którego funkcję sprawował przez rok. Od 2020 roku jest członkiem Podkomisji ds. Muzyki Liturgicznej, która działa przy Komisji Liturgicznej Zakonu Braci Kaznodziejów, a od 2022 roku pełni urząd prowincjalnego promotora liturgii. Interesuje się szlakiem św. Jakub w Hiszpanii, a także pracą z uczniami i studentami oraz dyskusjami teologicznymi przy lampce dobrego wina.
prelegent: Posługi w liturgii - powołanie czy zadanie? Kilka uwaga o ich egzystencjalnym wymiarze
Urodził się 1 sierpnia 1980 roku. W 2011 roku uzyskał licencjat kościelny z teologii dogmatycznej na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie, a w 2017 roku obronił doktorat z nauk liturgicznych w Pontificio Ateneo Sant’Anselmo w Rzymie. Od 2014 roku jest członkiem Międzynarodowej Komisji Liturgicznej Zakonu Kaznodziejskiego, a od 2020 roku jest jej przewodniczącym. W latach 2016-2019 był prezesem Fundacji Dominikański Ośrodek Liturgiczny, a w latach 2018-2022 pełnił urząd promotora liturgii Polskiej Prowincji Dominikanów. Obecnie jest wykładowcą w Pontificio Ateneo Sant’Anselmo i na Pontificia Università Sant Tommaso „Angelicum” w Rzymie, a także w Kolegium Filozoficzno-Teologicznym Polskiej Prowincji Dominikanów w Krakowie oraz na Universitat Autonoma w Barcelonie. Jego zainteresowania to historia ksiąg liturgicznych, eklezjologia, krytyka i hermeneutyka tekstów liturgicznych, a także podróże, zwiedzanie i dobre wino.
prelegent: Historia posług w Kościele
Urodził się 17 stycznia 1969 roku w Warszawie. Jest wychowankiem Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie, a od 1995 roku członkiem Opus Dei. W 1993 roku ukończył studia na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego, a w latach 1993-1998 pracował jako grafik komputerowy. Od 1998 roku mieszkał w Krakowie, gdzie pracował jako dyrektor Ośrodku Akademickiego Barbakan, uczył w liceum oraz prowadził zajęcia z historii starożytnej na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie obrobił pracę doktorską pt. „Obraz cesarzy bizantyńskich w Historii Kościelnej Ewagriusza Scholastyka”. Od 2007 roku studiował w Rzymie, gdzie w 2013 roku obroniła pracę doktorską z teologii liturgicznej na Pontificia Università della Santa Croce, na którym obecnie pracuje jako wykładowca historii liturgii, a w tym historii ksiąg liturgicznych oraz historii Bizancjum. Interesuje się historią liturgii (szczególnie reformą posoborową), wpływami kultury antycznej na rozwój chrześcijaństwa, teologią historii (zwłaszcza Augustyn i Newman) oraz informatycznymi zastosowaniami w historii i teologii.
prelegent: Kościół jako wspólnota wymiany darów
Urodził się 24 stycznia 1978 roku w Toruniu. W 2003 roku z rąk bpa Andrzeja Suskiego przyjął święcenia kapłańskie, po których przez rok pełni funkcję wikariusza parafii katedralnej św. Jana Chrzciciela i św. Jana Apostoła w Toruniu. W latach 2004-2013 mieszkał i studiował w Hiszpanii na Universidad de Navarra w Pampelunie, którego obecnie jest profesorem stowarzyszonym. Od 2010 roku jest wykładowcą na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, na którym pełni funkcję koordynatora ds. strategii badawczej, współpracy z zagranicą oraz otoczeniem społecznym i gospodarczym. Od 2016 roku należy do Papieskiej Akademii im. św. Tomasza z Akwinu, a w 2022 roku został powołany przez Ministra Edukacji i Nauki do Rady Narodowego Centrum Nauki. Interesuje się teologią św. Tomasza z Akwinu, średniowieczną egzegezą biblijną oraz tomizmem biblijnym, a także liturgią hiszpańsko-mozarabską i szlakiem św. Jakuba Apostoła.
prelegent: Ludzka strona liturgii, czyli o przygotowaniu darów
Urodził się 11 czerwca 1997 roku w Nowym Mieście Lubawskim, ale całe swoje dzieciństwo i młodość spędził w Brodnicy. Po zdanej maturze w 2016 roku wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Toruniu. W niedzielę 13 czerwca 2021 roku z rąk ks. bpa Józefa Szamockiego przyjął święcenia diakonatu, a w sobotę 28 maja 2022 roku świecenia prezbiteratu, których udzielił mu ks. bp Wiesław Śmigiel. Napisał pracę magisterską na temat „Istoty, przejawów i skutków kultu według św. Tomasza z Akwinu. U źródeł teologii liturgicznej Akwinaty” pod kierownictwem ks. prof. Piotra Roszaka. Obecnie pełni funkcję wikariusza parafii św. Maksymiliana Marii Kolbego w Grudziądzu oraz koordynuje działalność Ośrodka liturgicznego Mysterium fidei w Toruniu. Jego zainteresowania to liturgia, teologia liturgiczna, teologia św. Tomasza z Akwinu oraz nauka języków obcych.
prelegentka: Symbolika kobieca w Apokalipsie w kontekście liturgicznej wymiany darów
Urodziła się 20 listopada 1990 roku w Toruniu. Jest absolwentką Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (doktor nauk teologicznych, magister historii, licencjat archiwistyki) oraz Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy (magister psychologii). Obecnie pracuje jako psycholog w Szkole Podstawowej Towarzystwa Salezjańskiego im. św. Dominika Savio w Toruniu, Zespole Szkół Przemysłu Spożywczego i VIII LO w Toruniu oraz Franciszkańskim Liceum Ogólnokształcącym. Jest także psychoterapeutą PTTPB w trakcie szkolenia. Jej zainteresowania to Apokalipsa św. Jana, egzegeza feministyczna oraz podejście psychologiczne do Pisma Świętego.
dyskusja: Liturgia a rodzina: mistagogia w rodzinie
Monika i Marcin Gomułkowie są małżonkami i rodzicami trójki dzieci. Monika jest prawniczką, a Marcin politologiem, razem jednak są mediatorami, przedsiębiorcami, twórcami internetowymi oraz autorami projektu "Początek Wieczności”. Posługują jako liderzy Wspólnoty OIKOS, konsultorzy Komisji Duszpasterstwa przy Konferencji Episkopatu Polski, a także prowadzą warsztaty i rekolekcje nie tylko dla par. Mieszkają pod Toruniem.
